Tia UV là một loại ánh sáng không nhìn thấy được từ mặt trời, và ở Việt Nam, với khí hậu nhiệt đới và ánh sáng mặt trời mạnh mẽ, cường độ tia UV cũng rất cao. Định nghĩa của tia UV là gì? Tia UV có thể gây tác hại như thế nào cho sức khỏe làn da? Bài viết hôm nay sẽ cung cấp đầy đủ thông tin về tia UV, mời bạn cùng tìm hiểu.
Tia UV là gì?
Tia UV (Ultraviolet), còn được biết đến là tia tử ngoại hay tia cực tím, là loại sóng điện từ có bước sóng ngắn hơn ánh sáng nhìn thấy nhưng dài hơn tia X. Tia cực tím được phân thành hai vùng: vùng tử ngoại gần (với bước sóng từ 380 – 200nm) và vùng tử ngoại xa, hay còn gọi là vùng tử ngoại chân không (với bước sóng từ 200 – 10nm).
Về tác động của tia UV đối với sức khỏe con người và môi trường, chúng được chia thành ba loại chính: tia UVA (bước sóng từ 380 – 315nm) còn gọi là sóng dài hay ánh sáng đen, tia UVB (bước sóng từ 315 – 280nm) còn được gọi là sóng trung, và tia UVC (bước sóng dưới 280nm) còn gọi là sóng ngắn hay tia có khả năng tiệt trùng.
Tia UV có bao nhiêu loại? Thường xuất hiện ở đâu
Tia UV có thể được phân loại thành ba loại chính dựa trên bước sóng của chúng:
- UVA: có bước sóng dài nhất, từ 320 đến 400 nanomet (nm).
- UVB: có bước sóng trong khoảng 290 đến 320 nm.
- UVC: có bước sóng ngắn nhất, từ 100 đến 280 nm, và không thể xuyên qua khí quyển.
Tia UV không chỉ có mặt trong ánh sáng mặt trời mà còn có thể được tạo ra bởi các thiết bị như đèn UV, máy tẩy trùng UV, và máy khử trùng UV. Trong thực tế, chúng ta thường tiếp xúc nhiều nhất với UVA và UVB. UVA chiếm phần lớn trong ánh sáng mặt trời và có khả năng thâm nhập sâu vào da, trong khi UVB có năng lượng cao hơn và chủ yếu gây ra cháy nắng.
Tìm hiểu các chỉ số tia UV và tác hại của tia UV
Có ba loại tia UV chính, mỗi loại có mức độ tác hại khác nhau đến sức khỏe và môi trường:
Tia UVA (Ultraviolet A):
Bước sóng: 380 – 315nm
Tác hại: Tia UVA chiếm khoảng 95% lượng tia UV từ mặt trời chiếu đến bề mặt Trái Đất. Loại tia này có khả năng xuyên qua mây mù, không khí và thậm chí qua kính. Tia UVA thâm nhập sâu vào da, gây lão hóa da, nếp nhăn, sạm da và tăng nguy cơ ung thư da theo thời gian. Nó cũng có thể làm suy yếu hệ miễn dịch của da.
Tia UVB (Ultraviolet B):
Bước sóng: 315 – 280nm
Tác hại: Tia UVB chỉ chiếm khoảng 5% tổng lượng tia UV nhưng lại có năng lượng cao hơn tia UVA. UVB có thể xuyên qua tầng ozon và khí quyển, gây ra tổn thương trực tiếp cho DNA trong tế bào da. Tác động này dẫn đến hiện tượng cháy nắng, làm đen da, và cũng là nguyên nhân chính gây ung thư da. Tia UVB cũng gây tổn thương mắt và làm giảm hệ miễn dịch.
Tia UVC (Ultraviolet C):
Bước sóng: 280 – 100nm
Tác hại: Tia UVC có năng lượng cao nhất và rất nguy hiểm, có khả năng gây ung thư da và tổn thương nặng nề cho mắt. Tuy nhiên, hầu hết tia UVC từ mặt trời bị tầng ozon chặn lại trước khi đến được bề mặt Trái Đất, vì vậy nó không phải là mối đe dọa trực tiếp trong tự nhiên. Tia UVC thường được sử dụng trong các thiết bị tiệt trùng và diệt khuẩn nhân tạo.
>> Mức độ tác động của tia UV phụ thuộc vào các yếu tố sau:
- Vị trí địa lý: Mức độ tia UV ảnh hưởng đến con người khác nhau tùy thuộc vào khu vực. Các quốc gia gần xích đạo và những khu vực nằm ở độ cao thấp hơn so với mặt nước biển có mức tia UV cao hơn so với những vùng khác.
- Thời gian trong ngày: Tia UV đạt cường độ cao nhất vào giữa trưa, khi mặt trời chiếu trực tiếp và gần như vuông góc với mặt đất (khoảng từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều). Mây có thể giảm mức độ tia UV tiếp xúc, nhưng cần vẫn bảo vệ da và mắt vì ánh sáng vẫn có thể xuyên qua lớp mây.
- Độ cao so với mực nước biển: Độ cao ảnh hưởng đến độ dày của tầng khí quyển, từ đó làm giảm lượng tia UV trực tiếp đến bề mặt đất. Ở độ cao thấp, mức tia UV tiếp xúc sẽ cao hơn so với ở độ cao cao hơn và ngược lại.
- Môi trường và quang cảnh: Các bề mặt phản chiếu như tuyết, biển hoặc mặt nước có thể làm tăng mức tia UV mà con người tiếp xúc, vì chúng phản xạ tia UV hiệu quả hơn. Ngược lại, môi trường ô nhiễm có thể làm giảm lượng tia UV tiếp xúc, trong khi không khí trong lành có thể làm tăng mức độ tia UV.
Tia UV gây ra tác hại gì?
Tia UV, với bước sóng ngắn hơn ánh sáng màu tím trong phổ điện từ, có khả năng xuyên sâu vào lớp ngoài của da và gây ra nhiều vấn đề sức khỏe. Dưới đây là một số tác hại của tia UV đối với cơ thể:
- Ung thư da: Tia UV là nguyên nhân chính gây ung thư da vì nó có thể xuyên qua lớp ngoài của da và tác động lên các tế bào, dẫn đến sự biến đổi trong cấu trúc da và sự hình thành các khối u.
- Cháy nắng: Tia UVB, với bước sóng ngắn hơn, thâm nhập vào lớp da nông, kích thích các tế bào sản xuất Melanin – chất sắc tố giúp bảo vệ da khỏi tác động của tia UV. Nếu lượng Melanin sản xuất không đủ, da sẽ bị tổn thương và dẫn đến cháy nắng.
- Lão hóa da: Tia UV phá hủy Collagen và Elastin, hai protein quan trọng trong da, làm mất độ đàn hồi và dẫn đến nếp nhăn, đốm nâu và sạm da. Tia UV cũng kích thích sản xuất Melanin quá mức, gây ra sạm da và các vấn đề như nám và tàn nhang.
- Tổn thương mắt: Tia UV có thể gây tổn hại cho mắt, dẫn đến các vấn đề như đục thủy tinh thể, thoái hóa võng mạc và cận thị. Vùng da quanh mắt cũng dễ bị tổn thương hơn, gây ra nếp nhăn và sạm da do sự phá hủy Collagen và Elastin.
- Suy yếu hệ miễn dịch: Tiếp xúc lâu dài với tia UV có thể làm tổn thương các tế bào của hệ miễn dịch, suy giảm khả năng phòng vệ của cơ thể và làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Tia UV cũng giảm sản xuất vitamin D, quan trọng cho sức khỏe hệ miễn dịch.
Những lợi ích của tia UV
Mặc dù tia UV có nhiều tác hại, nó cũng có một số lợi ích:
- Kích hoạt Vitamin D: Tia UVB giúp cơ thể sản xuất vitamin D, cần thiết cho sức khỏe xương, răng và hệ miễn dịch.
- Hỗ trợ điều trị bệnh vảy nến: Tia UVB giúp giảm triệu chứng vảy nến bằng cách hạn chế sự phát triển của tế bào da và giảm viêm, nhưng cần được thực hiện dưới sự giám sát của bác sĩ da liễu.
- Khử khuẩn và tiệt trùng: Tia UVC có khả năng diệt khuẩn nhờ phá hủy DNA và RNA của vi sinh vật, được sử dụng rộng rãi trong khử trùng nước, không khí và quy trình y tế.
Phương pháp bảo vệ da khỏi tia UV
Để giảm thiểu tác hại của tia UV, bạn có thể áp dụng các biện pháp sau:
- Sử dụng kem chống nắng: Thoa kem chống nắng có SPF ít nhất 30 mỗi ngày và chọn loại bảo vệ cả tia UVA và UVB. Đảm bảo thoa kem trước khi ra ngoài khoảng 20 phút và thoa lại sau mỗi 2 giờ hoặc sau khi bơi hoặc ra mồ hôi nhiều.
- Chọn trang phục bảo vệ: Mặc áo dài, nón rộng và kính râm khi ra ngoài. Chọn trang phục dày, màu sáng và có khả năng chặn tia UV. Sử dụng ô dù nếu có thể để giảm tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng mặt trời.
- Ăn uống lành mạnh: Bổ sung thực phẩm giàu chất chống oxy hóa như dầu oliu, ớt chuông, cà chua, trà xanh và cá hồi. Uống đủ nước mỗi ngày để hỗ trợ sức khỏe da và hệ miễn dịch.
- Sử dụng công cụ chống nắng: Đeo kính mát có khả năng cắt tia UV cao để bảo vệ mắt và vùng da quanh mắt.
- Tránh tiếp xúc lâu với ánh nắng mặt trời: Hạn chế tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mạnh từ 11 giờ sáng đến 2 giờ chiều. Giảm tiếp xúc với các nguồn bức xạ nhân tạo và sử dụng tấm phim cách nhiệt cho cửa kính phòng hoặc ô tô.
Tia UV là một phần không thể thiếu trong ánh sáng mặt trời, và hiểu rõ về chúng là bước đầu tiên để bảo vệ sức khỏe. Dù tia UV có nhiều lợi ích như kích thích sản xuất vitamin D và hỗ trợ điều trị một số bệnh da liễu, nhưng tác hại của chúng, bao gồm nguy cơ ung thư da, lão hóa sớm và tổn thương mắt, không thể xem nhẹ.
Việc áp dụng các biện pháp bảo vệ như sử dụng kem chống nắng, mặc trang phục bảo vệ, và hạn chế tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời là cần thiết để giảm thiểu rủi ro. Hãy luôn chú ý và bảo vệ bản thân khỏi các tác động tiêu cực của tia UV để duy trì sức khỏe và làn da của bạn.
Để được tư vấn miễn phí về các tips làm đẹp, hãy liên hệ với đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm của Cộng Đồng Làm Đẹp qua kênh Facebook chính thức: Cộng Đồng Làm Đẹp Chuẩn Y Khoa